فلپرتس - پنج مرحله سوگ‌واری

آلبوم پست راک پنج مرحله سوگ‌واری Five Stages of Grief اثری از پروژه ایستوان تریبوس Istvan Tirbus آهنگساز و نوازنده خلاق مجارستانی، فلپرتس Felperc است. این پروژه یک نفره به واسطه خلق آثاری شنیدنی، در زمره نام‌های درخشان سبک پست راک قرار دارد و با آثاری پرتعداد و همواره شگفتی‌آور، از هواداران زیادی در سرتاسر دنیا برخوردار است. این آهنگساز توانمند در موسیقی خود از گستره زیادی از سبک‌ها و حالات و المان‌های موسیقایی برای بیان نظر خود استفاده می‌کند.

در روان‌شناسی، پنج مرحله برای سوگ‌واری در نظر گرفته می‌شود. این پنج مرحله مکانیسم‌های دفاعی ذهنی هستند که فرد با آن‌ها با حقیقت کنار می‌آید و باقی ماندن در هر کدام از مراحله منجر به شکل‌گیری عقده‌های ذهنی می‌شود که می‌تواند منجر به تبعاتی درازمدت برای فرد شود. این پنج مرحله شامل انکار، خشم، جدال، افسردگی و پذیرش هستند که حاصل گذر از هر کدام به سوی دیگری است.

مرحله اول: انکار

در این مرحله فرد اتفاق رخ‌داده را نمی‌پذیرد و تلاش می‌کند تا به زمانی پیش از این اتفاق بازگردد. عموم اتفاقاتی که در زندگی رخ می‌دهند، ماحصل جریاناتی طولانی پیش از آن هستند؛ اما ذهن انسان به علت عدم آگاهی یا عدم مواجهه با آن‌ها، کوه یخ نهفته در زیر آن‌ها را نمی‌بیند و تنها رخدادی که در لحظه اکنون رخ می‌دهد را مشاهده می‌کند. به همین دلیل است که فرد در اولین مواجهه با حقیقت، آن را انکار می‌کند و تلاش می‌کند با این مکانیسم دفاعی، خود را آرام نماید. قطعه اول این آلبوم نیز به این موضوع اختصاص دارد، این قطعه به آرامی شروع می‌شود و پیش می‌رود. موسیقی آرام است، اما در ادامه با اضافه شدن دیگر سازها، رخدادی که اتفاق افتاده است و آشوب ذهنی که در ذهن جاری است، را به نمایش می‌گذارد. موسیقی سیال این قطعه، مقدمه‌ای برای پرداختن سایر مراحلی است که پس از انکار می‌آید.

مرحله دوم: خشم

پس از گذر از انکار، ذهن وارد مرحله جدیدی می‌شود که اتفاق رخ‌داده را پذیرفته؛ اما از چرایی و درک آن عاجز است. ذهن می‌داند که اتفاقی افتاده که نمی‌توان آن را انکار کرد؛ اما دوست ندارد به علت و ریشه‌های آن بپردازد و به صورتی خشمگین با جلوه‌ای درونی یا بیرونی با آن مواجه می‌شود. این مرحله نقطه حساسی در زندگی است؛ اگر نتوان خشم حاصل از رخداد را کنترل کرد، به پی‌آمدهای دیگری می‌انجامد. برخورد ما با این خشم، پاسخی است که به محیط اطرافمان می‌دهیم، خشم اگر در شرایط درماندگی و بی‌عملی باقی بماند، بدل به عقده‌ای می‌شود که در لحظه و موعد خاصی بیرون می‌زند و فرد و عالم را می‌سوزاند. نباید از این خشم ترسید و نه باید آن را نکوهش کرد، بلکه باید به علل آن پرداخت و با آن مواجهه شد تا بتوان مراحل سوگ‌واری را به خوبی طی کرد. این خشم، بدون بروز و تخلیه، می‌تواند به گستره آتشین خشم‌های بزرگ‌تر ختم شود. قطعه دوم این آلبوم نیز با الهام از این خصیصه روحی شروع می‌شود و با فضاسازی سیال و شگفت‌انگیز خود شنونده را به نقطه اوج بروز آن می‌رساند.

مرحله سوم: جدال

جدال، نقطه‌ای است که ذهن شروع به تحلیل و سنتر چرایی و چگونگی رخ دادن موضوع سوگ می‌کند. در این مرحله با گذر از انکار و خشم، به مرحله جدیدی از بلوغ گام می‌نهد و پدیده بروزکرده را مورد تحلیل قرار می‌دهد. یا خود را مقصر می‌داند و یا عوامل بیرونی و یا ترکیبی از این دو؛ اما آن‌چه هست، این مرحله‌ای است که اگر فرد در آن نتواند با حقیقت موضوع کنار بیاید، شاید نتواند به خوبی با وضعیت کنار بیاید. در این مرحله پردازش رخ می‌دهد. قطعه جدال به عنوان سومین قطعه، دنبال ادامه‌داری بر قطعه دوم است و از همان ابتدا بدون مقدمه ذهن شنونده را درگیر می‌کند؛ گویی که خشم بدون تحلیل چرایی و مواجهه با آن، امکان فروکاست ندارد. موسیقی اتمسفریک و انتزاعی در این قطعه به اوج می‌رسد و در پایان با جوششی بزرگ ذهن شنونده را در اوج به قطعه دیگر رهنمون می‌کند.

مرحله چهارم: افسردگی

هر رخدادی که پی‌آمدی ناخواسته داشته باشد، با خود اندوه را به همراه دارد. اندوه، حس و مودی زودگذر است؛ اما اگر این اندوه خود موضوع تفکر باشد، به افسردگی بدل می‌شود. افسردگی نه چیزی شیطانی و نه آن چیزی است که بتوان آن را مورد ملامت قرار داد. افسردگی، پی‌آمد غیرقابل ردی از یک رخداد و فقدان است و اگر وجود نداشته باشد، ذهن را باید مورد بررسی قرار داد. آن‌چه خطرناک است، باقی ماندن در افسردگی است که بی‌عملی می‌انجامد. افسردگی با خود ملال را به همراه دارد و ملال نقطه اوج شدن است. در این مرحله فرد به شرایط آگاه شده است و از نتیجه اتفاق رخ‌داده، آگاه شده است و می‌داند که تنها خود او است که باید با حقیقت مواجه شود و در این مسیر تنها است. این‌جا فرد به جایگاه سوژگی رسیده است و لحظه انقلابی در جان است و در صورت گذر از این ملال و افسردگی با فردی قوی‌تر و متفاوت با قبل مواجه خواهیم بود. قطعه چهارم، در امتداد قطعات دیگر موضوع افسردگی را در ادامه قطعه جدال آغاز می‌شود. موسیقی این قطعه از همان ابتدا نقش و جایگاه این مرحله که در آن فرد، جایگاه عاملیت یافته است را به نمایش می‌گذارد و در این مرحله شور موسیقی به خوبی این وضعیت را به نمایش گذارده است.

مرحله پنجم: پذیرش

 مرحله پایانی از پنج‌گانه سوگ‌واری، پذیرش حقیقت است. این پذیرش نه به معنی بی‌اهمیت بودن تمامی احساسات و مکانیسم‌های دفاعی است که پیش از این وجود داشته‌اند، است و نه به معنی بدیهی انگاشتن فاجعه. اگرچه بسیاری در طول تاریخ، وضعیت طبیعی را فاجعه می‌دانند و صلح را وضعیت استثنایی؛ اما سوژه مدرن، این فرضیه را مورد تردید قرار داده است و وضعیتی را طبیعی می‌داند که فرد بتواند در جایگاه سوژه، به تحلیل رخدادها بپردازد و امکان بروز آن‌ها را مورد بررسی قرار دهد. فرد در این مرحله در صورت سپری کردن درست چهار مرحله قبل، به چرایی‌ها و چگونگی‌ها واقف شده است و دیگر آن کسی نیست که پیش از آن بوده است. پذیرش به معنی این است که انکار، خشم، جدال و افسردگی پی‌آمد طبیعی فاجعه هستند و در صورت لزوم باید هر کدام از آن‌ها را بروز داد. پذیرش، نقطه استعلای فرد و تبدیل شدن او به فردی ارتقایافته است. پذیرش نقطه اوج گذر از چهار مرحله گذشته است و این موضوع در قطعه اختتامیه آلبوم نیز به وضوح مشهود است. این قطعه با گسست از چهار قطعه قبل، روایت پنج مرحله سوگ‌واری را به اوج می‌رساند و آن را به خاتمه می‌رساند. این قطعه نماد همه مراحلی است که طی شده است و اکنون قرار است با برداشتی کلی از همه آن‌ها، به نقطه جدیدی برسد و این قطعه با دارا بودن ویژگی‌های چهار قطعه قبل، نقطه جدیدی از این آلبوم است.

در کارنامه پروژه Felperc پر است از آثاری که می‌تواند ساعت‌های متمادی از شنیدن آن‌ها لذت برد و در فضای انتزاعی آن‌ها غرق شد. این آلبوم یکی از نقاط درخشان کارنامه این پروژه است و آلبوم Five Stages of Grief اثری است که با موسیقی بی کلام شگفت‌انگیز آن می‌توان تجربه نابی از موسیقی پست راک و اثری مفهومی و تامل‌برانگیز را تجربه کرد.

در نسخه دنیای موسیقی شما می‌توانید هم نسخه اصلی این آلبوم که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد و هم نسخه ریمسترشده این آلبوم که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد، را دریافت نمایید.