آزادسازی قدرت هوش مصنوعی: آینده آهنگسازی
گوگل چندی پیش سرویس ساخت موسیقی با هوش مصنوعی خود با نام MusicLM را معرفی کرد. در این مطلب به اهمیت و تاثیری که این سرویس می‌تواند بر دنیای موسیقی بگذارد، پرداخته شده است و در خلال آن گریزی زده شده است به برخی اتفاقات مهم در تاریخ تکنولوژی در قرن بیست و یکم که تاثیر زیادی بر روند پیشرفت این عرصه داشته‌اند.
قرن بیست و یکم، قرن جهش‌های بزرگ بشریت در زمینه تکنولوژی است. هر ساله انقلاب‌های تکنولوژی زیادی در گوشه نقاط دنیا رقم می‌خورد، از همه‌گیری اینترنت در ابتدای قرن تا به امروز، ویندوز XP، شبکه‌های اجتماعی، قدرت‌گیری گوگل و ورود به عرصه مرورگرها، انقلاب گوشی‌های هوشمند، وب ۲ و وب ۳ و موارد پرشمار دیگری که این مطلب به برشمردن آن‌ها اختصاص ندارد. این مطلب به یکی از آخرین دست‌آوردهای این انقلاب‌های تکنولوژی، هوش مصنوعی و بالاخص سرویس اختصاصی گوگل برای ساخت موسیقی اختصاص دارد.
هوش مصنوعی وارد می‌شود
یک سال پیش هوش مصنوعی مفهومی انتزاعی و دور از دسترس به نظر می‌رسید؛ اما با ورود ChatGPT از شرکت OpenAI به ناگهان همه‌چیز در عرض چند ماه دگرگون شد. این حضور، منجر به گرایش عجیب تمام دنیا و خصوصا شرکت‌های تکنولوژی به این عرصه شد. از مایکروسافت که از سهام‌داران OpenAI است و پس از عرضه بینگ‌چت بر مبنای هوش مصوعی، تقریبا همه برنامه‌های پرطرفدار خود از جمله ویندوز را به هوش مصنوعی مسلح کرده است و برای رقبا قدرت‌نمایی می‌کند تا میدجرنی (Midjourney) که با خلق تصاویری کم‌نظیر مرز میان انتزاع و واقعیت را جابه‌جا کرده است.
پیش‌بینی‌های اولیه این بود که گوگل نیز حضور پرقدرتی در این عرصه داشته باشد، خصوصا با خبر احتمال نزدیکی از رسیدن هوش مصنوعی این شرکت، لامدا (LaMDA) به خودآگاهی که پیش از عرضه عمومی ChatGPT مخابره شد و موجب شگفتی افراد زیادی را در سرتاسر دنیا شد. اما پس از عرضه چت‌جی‌پی‌تی، این شرکت هرگز نتوانست در حد رقبا ظاهر شود و چت‌بات هوش مصنوعی این شرکت با نام بارد (Bard) نتوانست در برابر رقبا قدرت‌نمایی کند. واضح است که گوگل تلاش وافری دارد تا با قدرت بتواند در عرصه هوش مصنوعی حضور پیدا کند، عرضه عمومی بارد و سپس ویژگی‌های جدیدی که به محصولات این شرکت اضافه می‌شود، نظیر قابلیت‌هایی که در برنامه Google Photos و یا Messages شاهد آن هستیم، نمودی از این تلاش است.
ورود هوش مصنوعی به عرصه موسیقی
سرویس MusicLM یکی از نمودهای حضور این شرکت در عرصه هوش مصنوعی و یکی از خاص‌ترین عرصه‌های آن، موسیقی، عرصه‌ای است که کمتر شرکتی تا به امروز یارای گام نهادن در آن را داشته است. استفاده هوش مصنوعی در عرصه موسیقی البته امری جدید نیست و همین امروز هم یکی از دغدغه‌های هنرمندان و شرکت‌های فعال در این صنعت، چگونگی مقابله یا کنار آمدن با این ابزار در زمینه ساخت موسیقی‌های جدید است.
از نمونه‌های این مسائل متاخر می‌توان به قطعه‌ای از د ویکند (The Weeknd) و دریک (Drake) اشاره کرد که اخیرا منتشر شد و بسیاری از مردم، متوجه ساخته شدن آن با هوش مصنوعی نشدند. از دیگر موارد، می‌توان به اقدام خواننده‌ای با نام گرایمز (Grimes) اشاره کرد که با پذیرش ظرفیت‌های هوش مصنوعی، این امکان را به دیگران داده است که قطعاتی با صدای او بسازند و در سود فروش با او شریک شوند.
پیش از این نیز با استفاده از هوش مصنوعی صداهای مختلف در یک قطعه موسیقی را از یکدیگر تفکیک و استخراج می‌شد. در حال حاضر نیز با استفاده از هوش مصنوعی صداهای خوانندگان مختلفی را می‌شنویم که بعضا یا در قید حیات نیستند و یا قطعه‌ای از یک خواننده را با صدای یک خواننده دیگر می‌شنویم.
موسیقی همواره حضور پررنگی در زندگی ساکنان کره زمین داشته است و به عنوان بخشی از فرهنگ هر جامعه شناخته می‌شود و سرویس‌هایی مانند MusicLM مطمئنا سبک زندگی و فرهنگ تمام ساکنان کره زمین را دست‌خوش تغییر خواهد کرد.
سرویس موسیقی گوگل با نام MusicLM چیست؟
سرویس گوگل اما از وجوه دیگری با این ابزارها متمایز است و آن هم ورود این شرکت به بخشی متفاوت‌تر و انتزاعی‌تر از فرآیند ساخت موسیقی است. از دیرباز تا به امروز، خوانندگان زیادی شهره شده‌اند و بعضا بسیار زود از یادها رفته‌اند؛ اما اگرچه امروزه کمتر از آهنگسازان نامی برده می‌شود؛ اما در طول تاریخ و در حال حاضر نیز، این گروه هستند که هسته اصلی خلق موسیقی هستند. پس از گسترش موسیقی پاپ، عموم قطعات با نام خواننده گره خورده است؛ اما آهنگسازی و ترانه‌سرایی مرحله انتزاعی است که پیش از همه مراحل به سرانجام می‌رسد.
عرصه آهنگسازی، انتزاعی‌ترین بخش ساخت موسیقی است. آهنگسازی و تنظیم و انتخاب ساز؛ امری است که پیش از پیاده شدن، روی کاغذ در ذهن شکل می‌گیرد و پس از آن است که نوازندگان و بخش‌های دیگر ساخت یک قطعه موسیقی، وارد می‌شوند. گوگل پای در جایی گذارده است که نشان از اعتماد به نفس بالای این شرکت در این زمینه متفاوت است.
ابزار گوگل اما از وجوه دیگری با دیگر ابزارها متمایز است، ورود این شرکت به بخش انتزاعی ساخت موسیقی است.
سرویس MusicLM ابتدا در بحبوبه عرضه ChatGPT معرفی شد و نمونه‌های اولیه از امکانات آن معرفی شد که مایه شگفتی افراد زیادی شد. گوگل پس از معرفی اولیه این سرویسدر ابتدای سال ۲۰۲۳، عنوان کرده بود که این سرویس را به جهت استفاده‌های نامتعارفی که ممکن است از آن به عمل آید و احتمال استفاده نادرست از آن، به صورت عمومی منتشر نخواهد کرد.
اما در ماه آپریل، گوگل نیز نتوانست در برابر تب معرفی محصولات بر مبنای هوش مصنوعی مقاومت کند و در جریان کنفرانس Google I/O این سرویس به صورت عمومی‌تری برای کاربران در دسترس قرار گرفت (اگرچه کاربران باید در لیست انتظار باشند). گوگل در این کنفرانس، هدف خود را افزایش خلاقیت در عرصه موسیقی عنوان کرده است و معتقد است می‌تواند با این ابزار دگرگونی‌های بزرگی را در این صنعت ایجاد کند و چه از حیث هنری و چه از حیث تجاری به فعالان این صنعت کمک کند.
فراتر از عرصه خبری سرویسی چون MusicLM، موفقیت این سرویس می‌تواند دگرگون‌ساز همه داشته‌های ما در عرصه موسیقی باشد. تا پیش از این موسیقی همواره در حاله‌ای از تقدیس و انگاره هنری قرار داشت. اکنون اما این سرویس این هنر نیز پس از نقاشی و عکاسی که با هوش مصنوعی دگرگون شدند، تغییرات زیادی را به خود خواهد دید و تصورات قبلی ما از این عرصه را تغییر خواهد داد. این رخداد به مانند همه تغییرات بزرگ تاریخ جنبه‌های مثبت و منفی دارد که در این متن تلاش شده است به آن پرداخته شود.
این رخداد به مانند همه تغییرات بزرگ تاریخ جنبه‌های مثبت و منفی دارد که در این متن تلاش شده است به آن پرداخته شود.
چرا باید برای عرضه چنین سرویس‌هایی خوشحال باشیم؟
نقطه مثبت این ابداع جدید این است که از این به بعد امکان بهره گرفتن آهنگسازان و ترانه‌سرایان و خوانندگان از گستره بزرگی از دانش و تکنیک مهیا است و به آن‌ها در این مسیر کمک می‌شود تا در ورطه تکرار نیفتند و آثار تکراری خلق نکنند و همچنین مسیرهای جدیدی که پیش از این در آن‌ها گامی نهاده نشده است، بیش از گذشته نمایان خواهد بود. از دیگر جنبه‌های مثبت این سرویس در صورت همه‌گیری این است که دسترسی افراد بیشتری را به امکان ساخت موسیقی مهیا خواهد کرد.
سازهای موسیقی در همه‌جای دنیا و خصوصا ایران قیمت بالایی دارند و همچنین دسترسی عمومی به یادگیری موسیقی کمتر مهیا است و این امکان که افراد بتوانند به صورت توصیفی توان آهنگسازی داشته باشند، می‌تواند منجر به شکل‌گیری جریان جدیدی از موسیقی بشود که تا پیش از این امکان محقق شدن آن، ممکن به نظر نمی‌رسیده است. در کنار این به واسطه دسترسی در لحظه به گستره بزرگی از دانش بشری در زمینه موسیقی می‌توان در جهت خلق صداهای جدید و ابداع سازهای جدیدی که تا پیش از به ذهن آهنگسازان، نوازندگان و همچنین سازندگان ساز نرسیده بود نیز گام‌های مهم و موثری برداشت.
سرویس‌های موسیقی مبتنی بر هوش مصنوعی چه تبعات منفی ممکن است داشته باشند؟
اما اگر بخواهیم نگاهی انتقادی به این ابزار داشته باشیم، باید عنوان کنیم که موسیقی‌های عامه‌پسند احتمالا بیش از هر زمان فرمول‌بندی‌شده و تابع مخاطب خواهند شد و خلاقیت بیش از گذشته در مقابل قدرت تجاری‌سازی موسیقی شکست خواهد خورد.
این رخداد همچنین می‌تواند تاثیر نامطلوبی بر مخاطب نیز بگذارد و می‌تواند ذهن و روان او را تحت تاثیر صنعت فرهنگ به هر سویی جهت‌دهی کند. شرکت‌های سازنده به واسطه دسترسی به پایگاه عظیم این سرویس‌ها و همچنین دیگر سرویس‌های هوش مصنوعی قطعاتی عرضه می‌کنند که قطعه صرفا از دید نه آهنگساز که بر مبنای ذهن مخاطب ساخته شده است و خلاقیت و شگفتی کمتری برای شنونده به همراه دارند؛ چون او دقیقا قرار است چیزی را بشنود که می‌خواهد و چیزی بیش از تصورات و افکارش نخواهد داشت.
تئودور آدورنو فیلسوف آلمانی، زمانی در انتقاد از موسیقی پاپ عنوان کرده بود که آهنگسازان این سبک، برای نوشتن موسیقی به جای ابراز چیزی از ذهن خود، در ذهن مخاطب می‌نشینند و سعی می‌کنند افکار تولیدشده توسط صنعت فرهنگ را بازتولید کنند و از جنبه انقلابی موسیقی در چنین روندی خبری نیست.
یکی از نکات منفی دیگری که می‌توان در مورد این ابزار جدید مطرح کرد، در کنار این‌که می‌توان به آن نگاه مثبتی داشت که که بالاتر نیز به آن اشاره شده است، حضور بیشتر افراد در این عرصه، در کنار امکان مثبتی که مهیا می‌کند؛ می‌تواند مسبب شکل‌گیری جریان‌هایی از موسیقی بشود که مخاطبان را بیش از پیش در دنیایی که فرهنگ آن صنعتی شده است، به سوی بازتولید چیزهایی ببرد که بیش از پیش‌تر او را ساخته‌های انسانی بیگانه کند.
سخن پایانی دنیای موسیقی در مورد سرویس هوش مصنوعی MusicLM
این سرویس و سرویس‌های مشابه اگرچه دارای ویژگی‌های شگفتی‌آوری هستند؛ اما هنوز در ابتدای مسیر قرار دارد و باید منتظر ماند تا دید که در آینده مسیر این سرویس‌های به چه سویی خواهد رفت. بی شک این اقدام متهورانه گوگل، نقطه آغاز مسیری است که مطمئنا شرکت‌های زیادی را نیز به سوی آن خواهد کشاند.
همچنان ما در لحظه صفرم دنیای سرویس‌های مبتنی بر هوش مصنوعی هستیم و باید منتظر بمانیم و علم و دانش کافی را کسب کنیم تا بتوانیم علاوه بر بهره بردن از امکانات شگرف این خدمات، اسیر ناخواسته این سرویس‌ها نشویم. موسیقی همواره با زندگی عموم افراد دنیا حضور داشته است و به عنوان بخشی از فرهنگ هر جامعه شناخته می‌شود و سرویس‌هایی مانند MusicLM مطمئنا سبک زندگی و فرهنگ تمام ساکنان کره زمین را دست‌خوش تغییر خواهد کرد.
برای دسترسی به این سرویس که هنوز در مرحله آزمایشی قرار دارد؛ باید به بخش آزمایشگاه سرویس‌های گوگل سر بزنید و در لیست انتظار قرار بگیرید. برای دسترسی به این سرویس می‌توانید از طریق لینک زیر به بخش AI Test Kitchen سر بزنید.
به نظر شما با ظهور چنین تکنولوژی‌هایی، در آینده وضعیت موسیقی به کجا خواهد رسید؟ به صورت کلی‌تر، به نظر شما در آینده هوش مصنوعی ما را به کجا خواهد برد؟
