تیستو؛ پدرخوانده موسیقی الکترونیک
مونو نامی است که در هنگام صحبت از موسیقی پست راک، از اولین نام‌هایی است که در یاد علاقه‌مندان این سبک نقش می‌بندد. به همین دلیل است که برای نویسنده این مطلب نیز زمانی که قرار بر معرفی گروهی از این سبک قرار گرفت، اولین نام، مونو بود.
تاریخچه مختصر پست راک
پست راک یکی از سبک‌های پرطرفدار و نسبتا متاخر موسیقی راک است که از ابتدای دهه ۹۰ میلادی موجودیت پیدا کرد و خیلی زود توانست به عنوان سبکی متفاوت از جریان اصلی موسیقی راک خود را متمایز کند. در طول دوران سه دهه‌ای شناخته شدن این سبک، گروه‌ها و هنرمندان زیادی در این سبک به فعالیت پرداخته‌اند و آثار ماندگاری منتشر کرده‌اند؛ اما برخی از آن‌ها ماندگارتر شده‌اند و برخی از آن‌ها بدل به نمادی برای این سبک شده‌اند.
گروه‌هایی نظیر سیگور روس (Sigur Rós)، ماگوای (Mogwai) و گادسپید یو! بلک امپرور (Godspeed You! Black Emperor) از نام‌های شاخص این سبک هستند؛ اما اگر بخواهیم پست راک را با یک گروه معرفی کنیم، گروه ژاپنی مونو (MONO) اگر اولین نام نباشد، بدون شک یکی از اولین نام‌ها است.
مونو
گروه مونو در سال ۱۹۹۹ و با ۴ نفر در شهر توکیو تاسیس شد. اعضای اولیه این گروه را تاکاکیرا گوتو (Takaakira Goto) یا تاکا (Taka) (نوازنده گیتار الکتریک و گلوکن‌اشپیل)، هیدکی سوئماتسو (Hideki Suematsu) یا یودا (Yoda) (نوازنده گیتار الکتریک و گلوکن‌اشپیل)، یاسونوری تاکادا (Yasunori Takada) (نوازنده درامز) و تاماکی کونیشی (Tamaki Kunishi) (نوازنده گیتار الکتریک، پیانو و گلوکن‌اشپیل) تشکیل می‌داد. در سال ۲۰۱۷، پس از ۱۸ سال همکاری، یاسونوری تاکادا از این گروه جدا شد و دام ماجوری کیپولا (Dahm Majuri Cipolla) به گروه اضافه شد.
اگر بخواهیم پست راک را با یک گروه معرفی کنیم، گروه ژاپنی مونو اگر اولین نام نباشد، بدون شک یکی از اولین نام‌ها است.
مونو تا به امروز ۱۲ آلبوم استودیویی، ۶ ای‌پی، ۲ مجموعه، ۲ اسپلیت، ۲ آلبوم مشترک، یک آلبوم ریمیکس و ۴ آلبوم اجرای زنده منتشر کرده است. خصیصه‌هایی در موسیقی این گروه هست که آن را بدل به یک گروه مولف و جریان‌ساز در پست راک کرده است. موسیقی مونو عمیقا تجربی است و این خصیصه یکی از نشانهای همیشگی آثار این گروه بوده است.
مونو ترسی از گریز زدن به دیگر سبک‌ها از جمله کلاسیک و الکترونیک و ... و همچنین استفاده از المان‌های جدید در کارهای خود ندارد. در کنار این فضاسازی سنگین و استفاده از ریتم‌های تکرارشونده که از نشانه‌های اصلی پست راک نیز محسوب می‌شود، در مونو به اوج می‌رسد؛ اگرچه مونو علاقه‌ای به نامیده شدن با عنوان پست راک ندارد.
ریورب، تاخیر و اشباع و پویایی نشانه‌های برجسته آثار این گروه ژاپنی هستند. شاید در موسیقی مونو مثل دیگر گروه‌ها، لید و تک‌نوازی گسترده را شاهد نباشیم؛ اما تاثیرگذاری آن‌ها ناشی از فضاسازی است. به جای آن شنونده موسیقی هستیم که از لحظه ابتدا تا انتها با فضاسازی عمیق و انتزاعی، شنونده را با موسیقی درگیر می‌کند. موسیقی مونو در عین مینیمال بودن، ماکسیمال نیز هستند و به بیان بهتر مونو استاد زمینه‌چینی با موسیقی مینیمال است و آن را در حالتی ماکسیمال به مخاطب عرضه می‌کند.
آثار گروه مونو
اولین اثری که از این گروه منتشر شد، ای‌پی‌ای بود با نام هی، تو Hey, You که در سال ۲۰۰۰ منتشر شد. همین آلبوم به خوبی نشانهای از تمایز این گروه با دیگر گروه‌های دوران خود مشخص است. مونو در این ای‌پی علاوه بر نشانه‌هایی که از آن‌ها سراغ داریم و در ابتدای راه قرار دارند؛ از المان‌های موسیقی شرقی و ژاپنی استفاده زیادی کرده است؛ امری که در آلبوم‌های آتی این گروه کمتر می‌شود.
به بیان کلی این ای‌پی، اثری است که برای شناخت موسیقی مونو الزامی است؛ زیرا که برای شناخت گام‌هایی که این گروه در طول بیش از دو دهه برداشته است، نیاز است تا بدانیم که شروع کار این گروه در شرایطی که جریان کلی این سبک تفاوت زیادی با آثار این گروه داشت، چگونه بوده است.
مونو، تجربه‌ای بدیع از حس اثیری در موسیقی اتمسفریک پست راک است.
اولین آلبوم استودیویی گروه مونو، با نام زیر درخت انجیر معابد (Under the Pipal Tree) در سال ۲۰۰۱ منتشر شد. این آلبوم نمود دقیقی از درخشش گروهی است که از لحظه اول بر مبنای درخشیدن شکل گرفته است. این آلبوم به خوبی توانایی این گروه در خلق موسیقی اتمسفریک درگیرکننده را به نمایش گذاشت و باعث شد مونو خیلی زود بدل به یکی از گروه‌های برجسته موسیقی پست راک بشود. از انتشار این آلبوم بیش از ۲۰ سال می‌گذرد و همچنان می‌توان ساعت‌های زیادی را به شنیدن این آلبوم درخشان سپری کرد.
دومین آلبوم استودیویی این گروه، یک گام دیگر و تو می‌میری (One Step More and You Die) در سال ۲۰۰۲ شروع شد. این آلبوم مسیری که با ای‌پی و آلبوم قبلی آغاز شده بود را ادامه داد و به بلوغ بیشتری رساند و موفقیت خوبی را برای این گروه به همراه داشت. این آلبوم نشانه توانایی‌های این گروه در خلق آثاری است که می‌تواند مخاطبانی از سبک‌های مختلف را به پست راک جذب کند.
آلبوم ابر گذران و آسمان سرخ عمیق، پرچم لرزید و خورشد تابید Walking Cloud and Deep Red Sky, Flag Fluttered and the Sun Shined سومین آلبوم این گروه بود که با فاصله‌ای نسبتا طولانی نسبت به قبل (به واسطه تورهای گروه) در سال ۲۰۰۴ منتشر شد. مسیر رشد و بلوغ و پختگی این گروه در این آلبوم وضوح بیشتری پیدا می‌کند. در این آلبوم به وضوح یکی از نشانه‌های اصلی موسیقی مونو نمایان می‌شود. نشانهای که در بهترین آثار این گروه که در سال‌های بعد منتشر می‌شود، در نقطه اوج قرار می‌گیرد.
در سال ۲۰۰۴ این گروه یک آلبوم ریمیکس با نام ساوندترک های نیویورک (New York Soundtracks) نیز منتشر کرد که در آن قطعاتی از آلبوم یک گام دیگر و تو می‌میری مورد بازبینی و میکس مجدد قرار گرفته بودند که در جای خود نیز اثری تامل‌برانگیز است.
در سال ۲۰۰۵ اولین آلبوم اسپلیت مونو با گروه مطرح پلیکان (Pelican) منتشر شد. این همکاری نشانه گسترش محبوبیت این گروه به خارج از محدود شرق آسیا است.
در سال ۲۰۰۶ اولین آلبوم مشترک این گروه در همکاری با گروه ژاپنی World's End Girlfriend منتشر شد. آلبوم دعای بی‌تکلف \ پیشگیری از قتل دسته‌جمعی Palmless Prayer / Mass Murder Refrain اثری است که اگرچه شاید شباهت کمتری با دیگر آثار مونو داشته باشد؛ اما به واسطه تلفیق المان‌های موسیقی این دو گروه، فضایی میان‌جهانی دارد که هم MONO است و WEG.
چهارمین آلبوم گروه مونو، تو آن‌جا هستی (You Are There) است که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد. این آلبوم یکی از نشانه‌های حرکت رو به جلوی گروه مونو به سمت ساخت آثاری مدرن‌تر است که بتواند مخاطبانی در گستره جهانی را به خود مشغول کند. فضاسازی دلنشین این آلبوم همچنین نشانه‌هایی از المان‌های آشنای مونو را نیز در خود دارد.
آلبوم در کنار خاطرات آینده (Memorie dal Futuro) در سال ۲۰۰۶ و درخت فونیکس (The Phoenix Tree) در سال ۲۰۰۷ با همه جاذبه‌های شنیداری دلنشین و عمیقی که دارند، مقدمه‌ای هستند برای خلق دو عنوان از برترین آثار پست راک. موسیقی این دو اثر یادشده سرشار است از نشانه‌هایی که قرار است در آینده به خلق اثری سترگ ختم شوند. در سال ۲۰۰۷ یک مجموعه از ای‌پی این گروه که بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۷ منتشر شده بود، با نام رفته: یک مجموعه از ای‌پی‌ها ۲۰۰۰-۲۰۰۷ Gone: A Collection of EPs 2000–2007 انتشار یافت که باعث شد همه قطعاتی که در قالب ای‌پی منتشر شده بودند، در یک مجموعه قابل دسترس باشد.
سرودی برای باد جاودانه؛ آفرینش یک شاهکار
سال ۲۰۰۹ با رخدادها و نام‌های زیادی شناخته می‌شود. سال جهانی ستاره‌شناسی، مرگ مایکل جکسون، ریاست جمهوری باراک اوباما، شیوع آنفلوانزای H1N1، حمله اسرائیل به غزه و خیلی رخدادهای پرشمار شناخته می‌شود؛ اما برای علاقه‌مندان پست راک، این سال زمان انتشار یکی از برترین آثار تاریخ این سبک است.
اثری که در آن المان‌های اثیری‌بخش موسیقی ژاپن در ترکیبی شکوهمند با موسیقی مدرن در قالبی روح‌نواز قرار گرفته‌اند.
مونو در این سال سرودی برای باد جاودانه (Hymn to the Immortal Wind) را منتشر کرد که بی‌شک از آن می‌توان به عنوان اثری جاودان و نماد این گروه و چه بسا پست راک یاد کرد. اثری که در آن المان‌های اثیری‌بخش موسیقی ژاپن در ترکیبی شکوهمند با موسیقی مدرن در قالبی روح‌نواز قرار گرفته‌اند. سخن گفتن از آلبوم Hymn to the Immortal Wind طولانی است و می‌توان ساعت‌ها در مورد این اثر درخشان سخن گفت. به راحتی می‌توان آن را در زمره ۱۰ آلبوم برتر تاریخ پست راک قرار داد. این آلبوم همه آن‌چه از یک آلبوم موسیقی عمیق و درون‌گرا و اثیری‌بخش بخواهید را در خود دارد.
اگر تا به امروز این آلبوم را نشنیده‌اید؛ پیشنهاد می‌کنم که حتما همین الان این آلبوم را از وب‌سایت دنیای موسیقی دانلود کنید و گوش بدهید. اطمینان دادن در مورد موسیقی امری دشوار است؛ اما با قاطعیت می‌توان گفت که این آلبوم اثری است که از شنیدن آن پشیمان نخواهید شد و بارها و بارها به سراغ آن خواهید رفت.
برای والدینم؛ سفری به عمق خاطرات
در سال ۲۰۱۲، مونو شگفتی دیگری را به دنیای موسیقی ارزانی کرد. آلبوم برای والدینم (For My Parents)، دو سال پس از انتشار یک آلبوم اجرای زنده با نام سرزمین مقدس: زنده در شهر نیویورک با همراه ارکستر موسیقی بدون کلام (Holy Ground: NYC Live with the Wordless Music Orchestra) منتشر شد.
نوستالژی چیست؟ نوستالژی یادآور خاطرات خوب خانه برای سربازان و جداافتادگان است و یاد خاطره‌ای است که ممکن است خوب باشد یا نباشد. مونو در این آلبوم تلاش کرده است تا خالق موسیقایی از مفهوم نوستالژی و بازگشت به خانه باشد. همان‌طور که گفته شد، نوستالژی مفهوم عجیبی است؛ هم می‌توان درست باشد و هم غلط؛ اما چیزی که همواره در آن ثابت است، میل انسان‌ها به ساخت نوستالژی است. انسان‌ها در مواجهه با زندگی دو راه دارند، یا باید مسیر لذت و همراهی با جریان را در پیش بگیرند و یا مسیر میل به سوی خواسته‌ها را در پیش بگیرند. اگر میل رو به جلو باشد، موجب اقدام سازنده می‌شود و اگر میل رو به عقب باشد، نوستالژی است و موجب بازتولید می‌شود.
همه توصیفاتی که در مورد این مفهوم شد؛ فقط برای شرح دقیق جریانی است که در آلبوم برای والدینم جاری است. این آلبوم همه پیچیدگی‌های مفهوم نوستالژی را دارد و میل و علاقه این گروه برای ادای احترام به خانواده و بازتولید موسیقایی جایی که از آن‌جا آمده‌اند و می‌آییم را فراتر از فرهنگ خاصی را به خوبی بازنمایی کرده است. اگر به مانند آلبوم سرودی برای باد جاودانه این آلبوم را نیز نشنیده‌اید، پیشنهاد می‌کنم حتما همین الان آن را از دنیای موسیقی دریافت کنید و از شکوه فضاسازی بی‌نظیر جاری در این آلبوم به اوج لذت شنیداری برسید.
در سال ۲۰۱۴ دو آلبوم از سوی مونو منتشر شد. آلبوم اول، آخرین سپیده‌دم (The Last Dawn) و آلبوم دوم، اشعه‌های تاریکی (Rays of Darkness) بود. هر دو این آلبوم‌ها نشانه‌های آشنا و نزدیک به همی داشتند که بار دیگر شنونده را به شنیدن طولانی و ممتد و چندباره راغب می‌کردند. برای درک چرایی این اتفاق، کافی است قطعه بازگشت به حال خود، شعله‌ور شدن (Recoil, Ignite) از آلبوم The Last Dawn را یک بار بشنوید تا دیگر نتوانید به راحتی آن را قطع کنید و ریتم غالب آن تا ساعت‌ها در ذهنتان باقی بماند.
نهمین آلبوم استودیویی گروه مونو، با نام مرثیه‌ای برای جهنم (Requiem For Hell) در سال ۲۰۱۶ منتشر شد. این آلبوم پس از آلبوم اجرای زنده آخرین سپیده‌دم\اشعه‌های تاریکی: تور سال‌های ۲۰۱۴ - ۲۰۱۵ (The Last Dawn/Rays of Darkness: Tour 2014 - 2015) و همچنین یک ای‌پی اسپلیت با نام ماورایی (Transcendental) در همکاری با گروه آلمانی اقیانوس (The Ocean) منتشر شد. قطعه مرگ معکوس Death in Reverse از این ای‌پی را می‌توان نقطه شروع آلبوم مرثیه‌ای برای جهنم دانست.
منبع الهام مونو در آلبوم مرثیه‌ای برای جهنم کمدی الهی از دانته آلیگری بود و مفاهیمی چون مرگ و سرنوشت در این آلبوم، حضور پررنگی داشتند. در این آلبوم همچنین شاهد یک تغییر جهت در مسیر کاری این گروه ژاپنی نیز هستیم و فضای این آلبوم تا حدودی دچار تغییرات شد که ادامه این تغییرات را به خوبی می‌توان در آلبوم‌های دیگر این گروه پی گرفت.
فصل تغییرات
آلبوم هیچ‌کجا، اکنون این‌جا (Nowhere Now Here) دهمین آلبوم استودیویی گروه مونو بود که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد. حد فاصل این آلبوم و آلبوم مرثیه‌ای برای جهنم، یک آلبوم اجرای زنده از این گروه با نام زنده در ملبورن (Live in Melbourne) منتشر شد. در آلبوم NNH یک تغییر بزرگ در ترکیب گروه شکل گرفت و پس از ۱۸ سال یاسونوری تاکادا درامر گروه، مونو را ترک کرد و دام ماجوری کیپولا جایگزین او شد. در این آلبوم دگرگونی که از آلبوم گذشته گروه شروع شده بود، ادامه یافت که اگرچه به مذاق مخاطبان قدیمی گروه چندان خوش نیامد؛ اما به واسطه فضاسازی گیرا و درگیرکننده باز هم اثری است که می‌توان بارها و بارها آن را شنید.
موسیقی آن‌ها در این آلبوم کمتر شرقی است؛ کمتر آکوستیک است و بیشتر از همیشه مدرن است و المان‌های موسیقی الکترونیک در آن جریان دارد. شاید این تغییرات برای مخاطبان قدیمی جذاب نبود؛ اما نشان از تهور و جسارت این گروه ژاپنی در مسیرهای جدید داشت.
در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، سه اثر از گروه مونو منتشر شد. اولین آن، ای‌پی مشترکی بود که با ای.ای. ویلیامز با نام خروج در تاریکی (Exit in Darkness) منتشر کردند و اولین کار این گروه بود که در آن خواننده حضور داشت. دومین آلبوم منتشرشده از سوی این گروه در سال ۲۰۱۹، پیش از گذشته • اجرای زنده با صدای الکتریکBefore The Past • Live From Electrical Audio بود که در آن گروه با بازبینی در قطعات گذشته با سازبندی و تمی متفاوت، آن‌ها را به صورت زنده اجرا کرده بود. در سال ۲۰۲۰ یکی ای‌پی از این گروه با نام تعطیلات مخملی یا اسکارلت هالیدی (Scarlet Holliday) منتشر شد که فضایی آرام و مناسب تعطیلات داشت. نسخه کامل‌تر این ای‌پی در سال ۲۰۲۲ منتشر شد.
در سال ۲۰۲۱، پس از گذراندن سال دشوار ۲۰۲۰ و اوج بیماری کووید ۱۹، یازدهمین آلبوم استودیویی مونو با نام زیارت روح Pilgrimage of the Soul منتشر شد. اگر دو آلبوم قبلی این گروه، شروع تغییرات بود؛ آلبوم PotS نقطه‌ای است که به وضوح آن تغییرات به اوج رسیده‌اند.
در این آلبوم دیگر کمتر نشانه از موسیقی شرقی دیده می‌شود و با اثری مواجهیم که بیش از همیشه غربی شده است و این خصیصه شاید به دلیل همین همه‌گیری ویروسی بوده باشد که بیش از همیشه یادآوری کرد که انسان‌ها به ذات یکسان و برابرند و عوامل جداکننده آن‌ها، عواملی خارجی‌اند. رد این تم را می‌توان حتی در موزیک ویدئوی این اثر نیز دنبال کرد. این آلبوم نیز به مانند دو آلبوم گذشته، چندان باب میل مخاطبان قدیمی گروه نبود؛ اما همچنان اثری است که حتی برای علاقه‌مندان قدیمی واجد جذابیت است.
اولین آلبوم موسیقی متن
اولین آلبوم موسیقی متن گروه مونو و دوازدهمین آلبوم استودیویی آن‌ها، با نام داستان من، داستان بوراکو My Story, the Buraku Story (An Original Soundtrack) منتشر شد. پیش از انتشار این آلبوم، دو اثر از این گروه منتشر شده بود. آلبوم اجرای زنده آن‌سوی گذشته [زنده در لندن با پلاتینوم انیورساری ارکسترا] Beyond the Past [Live in London with the Platinum Anniversary Orchestra در سال ۲۰۲۱ و یک ای‌پی ۳ آهنگی هم در سال ۲۰۲۲ با نام بهشت، شماره ۱ Heaven Vol. 1 منتشر شد.
این آلبوم موسیقی متن مستندی بلند است که در مورد گروهی از مردم ژاپن که با نام بوراکومین شناخته می‌شوند و از مدت‌های مدیدی سوی جامعه بر مبنای محل زندگی و همچنین نژاد و خون در زمره افراد سطح پایین طبقه‌بندی می‌شوند و همواره وجود آن‌ها از سوی دولت و چه بسا جامعه انکار شده است، تعلق دارد. گروه پست راک مونو با بهره گرفتن از المان‌های آشنایی که از دیرباز با آن آشناییم و همچنین فضاسازی سینمایی این مستند، باعث شده تا این آلبوم بتوانند حسی عمیق و متناسب با شرایط تاریک فیلم را برای مخاطب به همراه داشته باشد.
پست راک همواره به عنوان سبکی سینمایی شناخته می‌شود و مونو به عنوان یکی از شاخص‌ترین گروه‌های این سبک در این آلبوم به خوبی توانایی‌های خود و همچنین این سبک را در خلق یک اثر سینمایی و دراماتیک به نمایش گذارده است.
میراث مونو
مونو بیش از دو دهه است که فعال است و در طول این مدت آثار پرشماری منتشر کرده است. به جز شناسه‌های موسیقایی که وجه شاخص آثار آن‌ها است، یک امر دیگر نیز در آثار آن‌ها مشهود است. آثار این گروه همواره متفاوت‌اند؛ حتی اگر در شبیه‌ترین حالت ممکن به یکدیگر قرار داشته باشند. می‌توان ساعت‌های متمادی به آثار این گروه گوش داد؛ اما هرگز احساس تکراری بودن را تجربه نکرد. مونو، تجربه‌ای بدیع از حس اثیری در موسیقی اتمسفریک پست راک است.
این گروه تاثیر بزرگی بر سبک پست راک نهاده است و گروه‌های زیادی را می‌توان دنباله‌روی آن‌ها در این سبک دانست. فضاسازی اتمسفریک و پراگرسیو و رو به جلو در کنار تم‌های و احساس عمیق جاری، روندی را شکل داد که باعث شد مونو به یکی از جریان‌های اصلی این سبک بدل شود و گروه‌ها و هنرمندان زیادی از سرتاسر دنیا را به دنبال خود بکشد.
نظر شما چیست؟ با کدام یکی از آثار این گروه خاطره دارید؟ با شنیدن موسیقی مونو، چه احساسی در شما به وجود می‌آید و به چه تجربه حسی می‌رسید؟ از شنیدن نظرات شما خوشحال خواهیم شد.
منابع:
